Onder het plaveisel ligt het strand

12 juni 2023, Amsterdam

An-Jes Oudshoorn (openbare functies: Coördinator team openbare ruimte beleid in Amsterdam, Raadslid D66 Haarlem) reageerde deze week op een artikel uit Het Parool “Gepolijst, homogeen, perfect; de ziel verdwijnt uit Amsterdam.” Niet zij alleen, maar ook andere planologen of stedenbouwkundigen. Sommige licht geïrriteerd en anderen wat meer gefundeerd. Schuren is gezond en dus hierbij mijn duit in het zakje

Systeemdenken

An-Jes trapte haar draadje af met ‘De ziel van de stad zit niet in straten vol afwijkende tegeltjes en gekke lantaarnpalen.’ Daar valt heel wat over af te dingen. Wat klopt is dat hoe groter een stad, hoe groter de uitdagingen en hoe meer je het waarschijnlijk als stedenbouwkundige het gaat zoeken in standaardisatie.

Dat herken ik als IT’er. 1 machine met de hand beheren is te doen en 10 ook. Totdat je meer moet gaan onderhouden, dan moet en wil je uitzonderingen tegengaan. Een vorige manager van mij beschreef ooit eens het werk: ‘Het standaardiseren van omgevingen en elke uitzondering in standaardisatie kneden’. Dezelfde manager had ook een bekende valkuil en dat is dat het systeem de mens moet dienen en niet de mens het systeem. Zo ook een bepaalde denkstroom in stedenbouw. Het is de stad die de mens dient en niet vice versa.

Standaarden zijn dus mooi, goed en belangrijk. De grote valkuil is het verlies van de menselijkheid en dat de menselijkheid ten ondergaat aan standaardisatie en systeemdenken. Dat KAN de vuilkuil zijn om alles in een Pucinni keurslijf te gieten. Is Pucinni een doos met legoblokken om stadsdelen, wijken en buurten vorm te geven of is het een blueprint van straten, parken, plantsoenen en pleinen? Bouwt het creatief een buurt of is het een print dat uit de computer komt rollen met de druk op de knop? Elke straat dezelfde eenheidsworst waarbij elke prullenbak, bankje en lantaarnpaal op de centimeter met elkaar verhouden?

Wonen/eigenaarschap en grip om je omgeving

Bewoners van alle sociale economische klassen houden van hun buurt. De buurt is van hen, maar ook van de bezoekers en ondernemers. Al dit type gebruikers hebben waarschijnlijk een mening, voorkeur of visie wat zij met hun stadsdeel, wijk of buurt willen. In 2023 zou het heel normaal moeten zijn dat deze bevraagd worden wat zij willen. Als geen ander kunnen zij de onveilige en lelijke plekken aanwijzen, maar ook de mooiste plekjes. Te vaak gebeurt het nog dat zonder enige consultatie of informatie, bewoners verrast worden met bulldozers en kettingzagen. Waar je 20 jaar of langer tegenaan keek en waardeerde, wordt plots omgegraven of afgezaagd. Van tevoren was de vergunning nooit goed aangekondigd of tijdig. 14020 bellen heeft geen zin, een SIG-melding maken duurt te lang en naar de voorzieningsrechter stappen is voor velen een brug te ver. 

Communicatie is het halve werk

Bewoners snappen ook niet dat er ronkend gepraat wordt over vergroening van de stad, zoals het college van Amsterdam doet, maar zien pleinen, zoals het Osdorpplein of de achterkant van Centraal station bij oplevering totaal versteend terug. Bij verbazing of geagiteerdheid helpt het niet dat (voormalige) ambtenaren deze bewoners wegzetten als zeikerds. De roep voor vergroening is serieus en bewoners ervaren dat hun omgeving zich versteent. Als Nieuw-West bewoner zie ik zelf dat het Sloterpark, De Bretten, Oeverlanden, maar ook de ‘pocketparken’ onder druk staan. Een simpele streetview met timelaps is de stille getuigen.  Dat is A zeggen en B doen. Hoewel bewoners wellicht niet alle inns and outs kennen van de plannen voelen zij dit feilloos aan. Je hoeft geen afgestudeerde stedenbouwkundige te zijn om dit te zien. We leven, ervaren en voelen de ontwikkelingen immers elke dag. Overigens is vergroening niet alleen esthetisch mooi, maar het is een bittere noodzaak in een stad die inmiddels elke zomer de effecten van klimaatverandering ervaren. Zonder twijfel is het tegengaan van hitte-eilanden in de zomer en wateroverlast door meer en intense regenval belangrijk. 

Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er soms hele goede redenen zijn om iets om te zagen (liever verplaatsen/herplanten) of te verstenen. Communiceer als gemeente. Vertel het eerlijke verhaal en er zal waarschijnlijk veel meer begrip zijn. Stop met het Instagramaficeren van opleveringen door artist render porno, de meest idyllische plaatjes te verspreiden of zet daar minstens het eindresultaat bij uit de ooghoogte van een voetganger/verblijver.

Durf bewoners en ondernemers mee te laten beslissen

Niet alles is kommer en kwel. Er zijn voorzichtig vonken van participatie en meedenken te vinden vanuit de gemeente. Zo ook recent bij de ‘Hetebrij sessies Omgevingsvisie 2050 Nieuw-West’. Hierbij sloot ik mij aan. Bij deze sessies mis ik nog wel de uitleg waar wij bewoners en ondernemers nog over mee kunnen beslissen en/of wat er gedaan wordt met onze suggesties en ideeën. Bewoners en ondernemers mee laten doen in stedelijke ontwikkeling heeft als positief bijeffect dat het ook eigenaarschap schept. Een plan waar aan meegedacht is, is een plan dat ook gevoeld, gedragen en voor gezorgd wordt. Dus ook na de oplevering (onderhoud is altijd het zorgenkindje).

Het lijkt mij evident dat bewoners/ondernemers niet altijd hun zin kunnen krijgen en dat is maar goed ook. Zo is het ook goed dat niet elke stedenbouwkundige haar zin krijgt of idee vanuit de Stopera tot uiting komt. We hebben elkaar nodig, maar het speelveld moet nog een stuk eerlijk zijn in informatievoorziening en minder hooghartigheid naar de bewoner. Vanuit de burger dient er meer begrip te zijn dat een stad een complex organisch iets is en dat veranderingen traag gaan. Dit zoals het aansturen van een olietanker.

Onder het plaveisel ligt het strand

Deze slogan stond geschilderd op een muur ergens in Parijs, 1968 Een massaal en hevig protest tegen de gevestigde orde. Op een muur van de Sorbonne stond:  “sous les pavés la plage”. Vrij vertaald: Onder het plaveisel ligt het strand.